مفهوم ایران و ایران‌گرایی در آثار اندیشه‌ورزان عصر ناصری

برشی از کتاب:
اصطلاحات مربوط به ایران از قبیل «ممالک‌ ایران»، «مملکت ایران» و ممالک ایران» و «ممالک محروسه ایران» در متون رسمی و مکاتبات ایرانیان تا اواخر دوره ناصری استفاده می‌شده است. اما به تدریج به موازات آنها مفاهیم و اصطلاحات دیگری همچون «وطن» و «ملت» که آنها نیز مرتبط با ایران و سرزمین ایران بود، جای خود را در نوشته‌های این دوره باز کرد. از جمله این نوشته‌ها که در آنها کاربرد مفاهیم جدید وطن و ملت رواجی گسترده یافته آثار نورالفکران این عصر همچون آخوندزاده، میرزا آقاخان کرمانی، طالبوف و … است. کلمه وطن (میهن) در فرهنگ و ادبیات فارسی در اصل به معنای محل تولد یا اقامت بوده، بنابراین گاه یک کشور، ایالت، شهر یا دهکده هم اطلاق می‌گردیده است. لذا این واژه از آغاز دارای بار سیاسی نبوده و تنها در طول سده نوزدهم میلادی/ سیزدهم هجری ـ قمری تحت تأثیر افکار اروپایی حوزه کاربردی این واژه گسترش یافته است. در دوره قاجار شاید برای نخستین بار امیرکبیر این اصطلاح را در معنای جدید آن به کار برد. …