میرزا صادق خان وقایع ­نگار مروزی متخلص به هما و متوفی در سنه 1250 ه.ق از اهالی شاه جهان مرو و از نجیب­ زادگان آنجا بود. صادق خان با کمک بیرامعلی خان قاجار مروزی ملقب به فخرالدوله به مشهد آمد به تحصیل مقدمات علوم عربی و ادبی پرداخت. پس از هجوم ترکمانان و ازبکان در حدود سال 1200 ه.ق به مرو و ویرانی آن شهر، کشته شدن بیرامخان عزالدین لوی قاجار به دست ازبکان، به کربلا و نجف رفته سپس به کاشان آمد. صادق خان با یکی از اهالی قم وصلت کرد

وی نزد حاجی سلیمانخان صباحی کاشانی (متوفی به سال 1206 ه.ق) به تمرین شعر و شاعری پرداخت و به تهران آمد و به دربار فتحعلی شاه راه یافت. ابتدا سمت منشیگری و بعد به سال 1215 ه.ق منصب وقایع­نگاری (مورخ دربار سلطنتی) گرفت و به نوشتن تاریخ قاجار به خصوص دوره سلطنت فتحعلیشاه مأمور شد. این کتاب در دو جلد رقم خورد.

میرزا محمدصادق وقایع­نگار در سال 1225ه.ق جلد اول از تاریخ قاجاریه خود را شامل وقایع ده ساله 1221 ـ 1212ه.ق که به نام تاریخ جهان­آرا مسمی کرده بود به نظر فتحعلی شاه رساند و سمت داروغگی دفتر سلطنتی به او داده شد. جلد دوم کتاب را نیز طی سال­های 1232 ـ 1221 ه.ق تألیف نمود. وی از سوی فتحعلیشاه و عباس میرزا مأموریت­هایی به هرات، عثمانی و تفلیس داشت.[1] محمدصادق در سال 1250 ه.ق از دنیا رفت. وی در زمان سکونت خود در تهران در محله چال میدان ساکن بود و کوچه منتهی به عمارت وی به نام این نویسنده شهرت داشت و این نام تا زمان پهلوی اول حفظ شد. امروزه نام این کوچه، خیابان مرادخانی واقع در ناحیه 3 منطقه 12 می­باشد.

مروزی دو کتاب دیگر به نام قواعدالملوک و شیم عباسی نوشته و نیز به دستور شاه قصیده­ها و مدح­هایی که شاعران دربار از بدو جلوس تا سال هفتم سلطنت فتحعلی شاه در وصف او سروده بودند گردآوری کرد و خود شاه نام زینته­المدایح داد. صادق خان شعر هم می­سرود و همانطور که عنوان کردیم تخلص «هما» داشت؛ وی قصایدی به شیوه متقدمان خود در مدح خاقان و عباس میرزا نایب­السلطنه و میرزا محمدتقی خان صاحبدیوان و بزرگان دیگر دارد که در بعضی از آنها به حوادث زمان خود از قبیل فتح ترشیز، امیرآباد و خبوشان به دست عباس میرزا و غیره اشاره کرده است.

[1] ـ نورى،‏ محمدتقى: اشرف التواريخ؛  محقق/ مصحح: سوسن اصيلى، تهران، میراث مکتوب، 1386، ص 478