فرودگاه مهرآباد در گذر تاریخ (یا آشیانه پروازهای تاریخی)
مهرآباد كه در آغاز حسينآباد خوانده مىشد، از املاكى بود كه حاج ميرزا آقاسى آباد و به محمد شاه هبه كرده بود. سالها بعد نظامالدوله معيرالممالك (دوستمحمدخان ۱۲۳۶ – ۱۲۹۰ ق) آن را خريد و قنات زد و باغ و قلعه برای آن ساخت و نظامآباد نام نهاد. وقتى كه نظامالدوله دختر ناصرالدين شاه، عصمةالدوله را گرفت، نظامآباد را جزو مهريۀ او كرد و از اينرو به مهرآباد معروف شد. عصمةالدوله و نظامالدوله هیچ وقت فکر نمیکردند که روزی روزگاری قرار است طیارهها در این زمین بنشینند و به پرواز درآیند. در واقع در آن زمان شاید هنوز هیچ تصوری از پرواز انسان در آسمانها وجود نداشت که هواپیما برای مردان صاحب دولت قاجاری آشنا باشد. با این حال، سالهاست که مهرآباد، پیش از آنکه نام محله و منطقهای در تهران دانسته شود، نام فرودگاه معروف پایتخت را به یاد میآورد.
بعدها به مناسبت خرجهای بیرویه دوستمحمدخان پسر معیرالممالک اراضی مهرآباد به گرو رفت و از تملک خاندان معیرالممالک خارج شد. دادخواهی دوستعلی معیری پسر دوستمحمدخان نیز نزد رضاشاه بیفایده بود و این اراضی برای همیشه از ید خاندان معیری خارج شد. چون در آن زمان این اراضی در بیرون شهر تهران قرار داشتند و مکان مناسبی برای ساخت فرودگاه به شمار رفت، زمین کنونی فرودگاه مهرآباد به مساحت یک میلیون و چهارصد هزار مترمربع انتخاب و با هزینه 5600 تومان تسطیح شد. شایان ذکر است در سالهای بعد از جنگ جهانی اول، پيشرفت سريع كشورهای توسعه يافته در زمينه صنعت، تكنولوژی و بازرگانی، مسئولين امر را متوجه صنعت نوپا و پرشتاب هواپيمايی نمود. به دنبال تمايل كشورها نسبت به استفاده از اين تكنولوژی، در بهمن ماه سال 1304 دولت ايران به موجب قانونی، حق انحصاری هواپيمايی در ايران را به شركت هواپيمايی آلمانی به نام يونكرس ، واگذار نموده بود.
فرودگاه مهرآباد عملاً در سال 1317 تأسیس و متولد شد، یک سال بعد رضاشاه پهلوی دستور داد باشگاهی ملی برای هوانوردی تأسیس شود که هزینه آن را مردم تأمین کنند. با پولی که مستقیماً از مردم جمع شد، 25 فروند هواپیما و وسایل لازم برای فرودگاه و قطعات یدکی از آمریکا خریدار شد و عملاً فرودگاه مهرآباد به دست آنها بنیاد شد. در سال 1325 اولین گروه خلبانان نیروی هوایی به آمریکا اعزام شدند و پس از آن نیروی هوایی در سال 1328 با هواپیماهای اف ـ 86 سیبر و تی ـ 33 در مهرآباد آغاز به کار نمود و علمیات پروازی را آغاز کرد. مهرآباد پیش از انقلاب، شاهد پروازهای داخلی و خارجی بسیاری بود، تعداد زیادی از رؤسای جمهور و پادشاهان کشورهای مختلف جهان برای شرکت در رویدادهای بینالمللی در ایران، از طریق این فرودگاه وارد کشور میشدند. پس از انقلاب بر فعالیتها و توسعه سالنهای این فرودگاه بر اساس فناوریهای نوین اطلاعاتی و امنیتی و خدماتی افزوده شد و مهرآباد توانست یکی از قطبهای حمل و نقل در خاورمیانه باشد.
وقایع مهمی که در این فرودگاه اتفاق افتاده به این شرح است:
ـ مظفرالدين شاه در بازگشت از سفر دوم خود به فرنگ در سال 1317ق/1278ش به مهرآباد رفت به حكيمالملك گفت «وزير دربار، در واقع ما دوباره وارد فرنگستان شديم» و جالب آنكه مظفرالدين شاه از قزوين به معيرالممالك تلگراف زده بود كه ناهار مهمان شما خواهيم بود. شاه ناهار جمعه را در مهرآباد كه از باغهاى معتبر بود و تا شهر نيم فرسخ فاصله داشت، مهمان معيرالممالك بود، معیرالممالک مهمانى خيلى باشكوهى برای شاه تهیه دیده بود.
ـ در زمان استبداد صغیر و حرکت سردار و سالار ملی (ستارخان و باقرخان) به تهران، مردم به استقبال آنها رفتند و انبوه تهرانيان «مهرآباد را برگزيده و در آنجا چادرها زده و دولتيان و مجلسيان و آزاديخواهان و انبوه توده هر دسته و گروهى دستگاه جداگانه چيده بودند. خروش شادى همهجا را فرا گرفته و آواز زند، باد گوشها را رنجه میساخت. چنين میگويند: تا آن روز چنان جشن و شادى در تهران ديده نشده بود.
ـ در جریان کودتای 3 اسفند 1299، روز سوم اسفند قزاقهای تحت فرمان رضاخان به مهرآباد تهران رسيدند، سپهدار نخستوزیر وقت، هيئتى را براى مذاكره فرستاد، ولى رضاخان عنوان کرد که براى تصرف تهران آمده و يك دولت نظامى تشكيل خواهد داد. بامداد روز چهارم اسفند همه شهر تهران به دست قزاقها افتاد. با فرار هيئت دولت و پناهندگى سپهدار به سفارت انگليس حكومت نظامى اعلام گرديد، سيد ضياءالدين فعاليت خود را آغاز كرد و رضاخان از شاه فرمان سردار سپه را گرفت.
ـ در سال ۱۳۰۱ محيى الدين پاشا سفير كبير عثمانى كه روز پانزدهم بهمن از رشت به طرف قزوين حركت كرده بود در روز چهارشنبه 18 بهمن 1301 بعد از ظهر به تهران رسيد. برخى روزنامهها به واسطه تولد حضرت فاطمه سلام اللّه عليها و ورود محيىالدين پاشا آن را مقارنتى مبارك تلقى كرده، تبريك گفتند. استقبالكنندگان كه ارباب جرايد نيز در ميان آنها بودند در مهرآباد تهران حاضر بودند.
ـ در سال ۱۳۰۴ در دوران سلطنت پهلوی اول، حق انحصاری هواپیمایی به کشور آلمان واگذار شد و پس از تأسیس باشگاه خلبانی با ۲۰ فروند هواپیما، در سال ۱۳۱۷ عملاً فرودگاه مهرآباد در اراضی مهرآباد بنیانگذاری شد.
ـ ملکه فوزیه برای انجام مراسم عروسی در تهران، از طریق کشتی به بندر شاهپور و از آنجا با قطر به تهران آورده شده بود، در سال 1324، بعد از 6 سال که این ازدواج به ناکامی انجامید، وی به وسیله هواپیمای مخصوص از فرودگاه مهرآباد به سمت مصر حرکت کردند.
ـ سال 1350 که سال کوروش نام گرفته بود ایران میزبان مهمانانی از کشورهای خارجی بود. در روز ۱۳ اكتبر هنگامى كه كنستانتين پادشاه يونان، هايلاسلاسى امپراطور حبشه، مارشال تيتو رئيس جمهور يوگسلاوى، پرنسس آن، پرنس فيليپ، نيكلاى پادگورنى، نمايندگان چين، اميران خليج فارس… فرودگاه مهرآباد را زير پا گذاشتند مراسم آغاز شد نخستين توقف در آرامگاه كورش در پاسارگاد واقع در ۸۰ كيلومترى تخت جمشيد صورت گرفت پس از آن ضيافت افسانهاى در چادرى بزرگ از مخمل سرخ كه ۲۲ لوستر كريستال روشنش مىكردند، صورت گرفت.
ـ بعد از مخالفت شدید آیتالله خمینی با امتیاز کاپیتولاسیون رژيم شاه كه در برابر مخالفت صريح و قاطع امام خمينى گيج شده بود و مىدانست كه با كشتار مردم و زندانى كردن دوباره ايشان، مسئله حل نمىشود، تصميم گرفت امام را از ايران به تركيه تبعيد كند. مأموران ساواك به خانه ايشان ريختند و او را شبانه دستگير كردند و به تهران آوردند و صبح روز ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۳ يكسره از فرودگاه مهرآباد به تركيه فرستادند.
ـ در جریان انقلاب اسلامی به دنبال اعتراضات شدید مردم و راهپیماییهای گسترده که مصادف با روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی بود، دولت خواست از اشاعه اخبار توسط خبرنگاران داخلی و خارجی جلوگیری کند از این رو فرودگاه مهرآباد را در اين دو روز به روى هواپيماهاى داخلى و خارجى بست معالوصف خبرنگاران زيادى از قبل حضور داشتند.
ـ زمانی که خبر بازگشت آیتالله خمینی مطرح شد فرودگاه مهرآباد براى جلوگيرى از پرواز «انقلاب» به اشغال نظامى درآمد، اما امام مصمم به بازگشت به وطن بود، روز 12 بهمن 1357 بلندگوها خبر دادند هواپيماى حامل امام به تهران نزديك مىشود. علیرغم تهدیدات هواپیما در فرودگاه مهرآباد فرود آمد و در سالن فرودگاه مورد استقبال سیل عظیم مردمی قرار گرفت، ایشان که قصد رفتن به بهشتزهرا را داشتند سوار بر اتومبیل راهی شدند، خبرنگاران و عكاسان در جلو با اتومبيلهاى ديگر عكس مىگرفتند تا هرچه زودتر اين حادثه تاريخى را مخابره نمايند. جمعيت استقبالكننده در طول ۳۳ كيلومتر از فرودگاه مهرآباد تا بهشت زهرا را بين ۴ تا ۸ ميليون نفر تخمين زدهاند
ـ نخستین جایی که رژیم بعث صدام در شهریور 1359 بمباران کرد، فرودگاه مهرآباد تهران بود.