پیامدهای فرهنگی تقسیمات کشوری و اداری ایران از ۱۳۹۲- ۱۳۱۶ ش

معرفی کتاب:
در آغاز و در بیان مسأله، ناهنجاری‌های پدید آمده ناشی از تقسيمات کشوری بيان شده است. نویسنده، نظریه انسان و فضا را برای جغرافیای سیاسی کافی ندانسته و بر این باور است که فرهنگ را باید به آنها افزود. کلیّات جغرافیای سیاسی و جغرافیای انسانی ایران از جنبه تیره‌ها، زبان‌ها، گویش‌ها و کیش‌های رایج در ایران بدون نگریستنِ بیمارگونه نژادی و با عنایت به حقوق شهروندی همه آنانی که ایرانی هستند بررسی شده است. نگارنده تشریح کرده است که تقسیمات درست، همگرایی، و وارون آن، تقسیمات نادرست می‌تواند واگرایی را به‌همراه آورد. تقسیمات کشوری را باید به‌عنوان شناسنامه کشور و میراث ناملموس ایران و حتی جهان دانست. برای شناختِ درست مسأله، تاریخچه تقسیمات کشوری، مقارن انقلاب مشروطیت در سال 1280 جلالی (هجری‌شمسی) آورده شده است. نگارنده بر این باور است که باید از ظرفیت‌های تاریخیِ تقسیمات کشوری همچون عنوان شهربانان همان‌گونه که در کشور همسایه کنونی (افغانستان) چنان کرده‌اند، بهره برد. نگارنده باور دارد که از سال 1336 در دوره نَخُست‌وزیری منوچهر اقبال، با تثبیت اوضاع سیاسی و اقتصادی ـ پس از کودتای 28 اَمرداد 1332 ـ تقسیمات کشوری به کژراهه رفته است. در کنار دگرگونی درخور نام‌های جغرافیایی، ناآگاهی فرهنگی که منجر به دگرگونی نادرخور، جعلی، خلق‌الساعه و بی‌پشتوانه فرهنگی و تاریخی نام‌ها شده، مورد توجه قرار گرفته است. در اینجا به تجربه شوروی و پس از فروپاشی آن اشاره شده است. نویسنده نشان می‌دهد که مانند آنچه برای نام ارجمندِ ایران کوچک (کشمیر) رخداد چگونه به‌سادگی از داشته فرهنگی خود که حاصل سده‌ها بود، دست کشیده شده است. تاریخچه برخی ناآرامی‌های اجتماعی منجر به زیان‌های جبران‌ناپذیر جانی و مالی ناشی از دگرگونی نابجا در تقسیمات کشوری، تاریخچه دستپاچه‌گی در تصمیم‌گیری‌ها و دست به‌دست شدن‌های پی در پی واحدهای تقسیمات کشوری گفته شده است. دخالت نابجای اندازه جمعيّت، بودجه، سلایق و منافع شخصی، ملاحظات سیاسی و امنیتی ـ که به‌ویژه پس از قانون 1362 منجر به شهرسازی، شهرستان‌سازی و استان‌سازی‌های دستوری و مجازی، بی‌هیچ‌گونه، پایه فرهنگی و جغرافیای تاریخی شد ـ نکوهش شده است. نگارنده به این نتیجه رسیده است که افزایش ناگهانی بهای نفت موسوم به بحران نفتی نقش غیرقابلِ انکارِ مخربی در تقسیمات کشوری داشته است. در پایان، یک طرح تقسیمات کشوری بر پایه همه جوانب تاریخی، فرهنگی و اجتماعی پیشنهاد داده شده است.